Gout là một bệnh lý phổ biến liên quan đến rối loạn chuyển hóa purin, dẫn đến tăng acid uric máu và lắng đọng tinh thể urat trong khớp. Nhằm chuẩn hóa việc chẩn đoán, Hiệp hội Thấp khớp Hoa Kỳ (ACR) và Liên đoàn Châu Âu Chống Thấp khớp (EULAR) đã phối hợp công bố tiêu chuẩn phân loại gout năm 2015. Đây là bước tiến quan trọng, đặc biệt khi kết hợp chặt chẽ giữa lâm sàng, cận lâm sàng và hình ảnh học để nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán.
1. Tiêu chuẩn phân loại Gout ACR/EULAR 2015
Gout là một bệnh lý mang nhiều thách thức trong chẩn đoán do có thể biểu hiện tương tự các bệnh viêm khớp khác. Để giải quyết vấn đề này, tiêu chuẩn phân loại gout năm 2015 do ACR và EULAR phát triển đã mang đến một hệ thống chẩn đoán rõ ràng và chính xác. Hệ thống này không chỉ dựa vào biểu hiện lâm sàng mà còn kết hợp các công cụ xét nghiệm và hình ảnh học hiện đại, điều này giúp các bác sĩ dễ dàng xác định và điều trị bệnh sớm, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Các yếu tố được xem xét trong hệ thống Tiêu chuẩn phân loại Gout ACR/EULAR 2015 bao gồm:
– Yêu cầu cơ bản: Ít nhất một đợt sưng đau khớp ngoại vi hoặc túi hoạt dịch
Theo tiêu chuẩn này, để bắt đầu quá trình phân loại, bệnh nhân phải có ít nhất một đợt sưng hoặc đau ở các khớp ngoại vi (như ngón chân, mắt cá) hoặc túi hoạt dịch. Đây là dấu hiệu khởi đầu, giúp phân biệt gout với các bệnh lý khác có biểu hiện viêm khớp.
– Tiêu chuẩn vàng: Tinh thể urat monosodium (MSU) trong dịch khớp hoặc tophi
Nếu tinh thể MSU được tìm thấy trong dịch khớp hoặc ở các hạt tophi, chẩn đoán gout được khẳng định ngay lập tức, không cần thêm điểm từ các yếu tố khác. Điều này nhấn mạnh vai trò then chốt của xét nghiệm dịch khớp trong thực hành lâm sàng.
– Hệ thống điểm chẩn đoán chi tiết
Khi không thể tìm thấy tinh thể MSU, hệ thống điểm giúp xác định chẩn đoán. Các yếu tố được đánh giá bao gồm:
- Bằng chứng lâm sàng: Xác định vị trí và tính chất khớp bị ảnh hưởng, ví dụ như khớp bàn ngón chân cái (MTP1) thường bị gout tấn công. Triệu chứng như sưng đỏ, đau dữ dội được đánh giá cao.
- Thời gian và số lần xuất hiện triệu chứng: Cơn đau gout điển hình thường xuất hiện đột ngột và có thể tái phát nhiều lần.
- Bằng chứng cận lâm sàng: Nồng độ acid uric máu (SUA) cao là dấu hiệu mạnh mẽ, từ 6–<8 mg/dL (2 điểm), đặc biệt khi ≥10 mg/dL, ghi nhận điểm số cao nhất (4 điểm).
- Tophus (tophi): Nếu có dấu hiệu lâm sàng hoặc hình ảnh học cho thấy sự hiện diện của hạt tophi, điểm số sẽ tăng đáng kể.
- Hình ảnh học: Các công cụ như siêu âm và CT năng lượng kép (DECT) được sử dụng để phát hiện tinh thể urat trong khớp. Siêu âm có thể tìm thấy dấu hiệu “double-contour” (đường đôi), trong khi DECT giúp xác định chính xác vùng lắng đọng urat.
– Tổng hợp điểm chẩn đoán
Tất cả các yếu tố trên được tổng hợp để tính điểm, với mức ≥8 điểm được xem là đủ để chẩn đoán gout. Với độ nhạy 92% và độ đặc hiệu 89%, hệ thống này giúp cải thiện đáng kể độ chính xác so với các tiêu chuẩn trước đây, mang lại độ tin cậy cao cho các bác sĩ lâm sàng.
2. Cập nhật và hướng dẫn bổ sung
Trong những năm gần đây, lĩnh vực y học đã chứng kiến nhiều bước tiến trong chẩn đoán và điều trị bệnh gout. Kể từ khi tiêu chuẩn phân loại gout 2015 được công bố, các hướng dẫn bổ sung đã không ngừng được cập nhật để cải thiện hiệu quả chẩn đoán, đặc biệt là trong các trường hợp khó xác định. Một trong những bước tiến quan trọng nhất là sự phát triển của các công cụ hình ảnh học tiên tiến.
– Hình ảnh học: Công cụ hỗ trợ đắc lực
Các hướng dẫn mới nhất từ EULAR (2023) đã khuyến nghị mạnh mẽ việc sử dụng siêu âm và CT năng lượng kép (DECT) để bổ sung cho các phương pháp truyền thống. Siêu âm cho phép bác sĩ phát hiện dấu hiệu “double-contour”, một đặc trưng của tinh thể urat lắng đọng trên bề mặt sụn khớp. Đây là một phương pháp nhanh chóng, ít xâm lấn, và có thể áp dụng ngay cả tại phòng khám.
Trong khi đó, DECT là công cụ tiên tiến hơn, giúp phân biệt chính xác tinh thể urat với các chất khác trong khớp. Hình ảnh DECT có khả năng tạo ra bản đồ màu, giúp bác sĩ dễ dàng xác định vị trí lắng đọng urat ngay cả khi bệnh nhân không có triệu chứng rõ ràng. Điều này đặc biệt hữu ích trong các trường hợp mà việc lấy mẫu dịch khớp để tìm tinh thể MSU gặp khó khăn hoặc không khả thi.
– Điều trị dựa trên mức độ nặng
Song song với chẩn đoán, các hướng dẫn gần đây cũng nhấn mạnh việc điều trị cá nhân hóa dựa trên mức độ nặng của bệnh. Ở những bệnh nhân có triệu chứng nhẹ hoặc mới khởi phát, mục tiêu điều trị là kiểm soát cơn đau và giảm viêm. Tuy nhiên, với các trường hợp gout mạn tính kèm lắng đọng tophi hoặc tổn thương khớp, cần có phác đồ điều trị tích cực hơn, bao gồm việc sử dụng thuốc hạ acid uric lâu dài.
Hướng dẫn từ EULAR cũng đề xuất một số chiến lược theo dõi chặt chẽ, bao gồm việc định kỳ đánh giá nồng độ acid uric máu và sử dụng hình ảnh học để giám sát tiến triển bệnh. Điều này giúp điều chỉnh liệu pháp điều trị một cách linh hoạt, nhằm đạt được mục tiêu kiểm soát acid uric máu dưới 6 mg/dL hoặc thấp hơn, tùy thuộc vào tình trạng của bệnh nhân.
– Tối ưu hóa quy trình chăm sóc
Một điểm đáng chú ý khác là việc khuyến khích bệnh nhân tham gia tích cực vào quá trình điều trị. Các bác sĩ không chỉ tập trung vào việc kê đơn mà còn hướng dẫn bệnh nhân điều chỉnh lối sống, chế độ ăn uống và vận động. Việc này giúp giảm thiểu nguy cơ tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống.
3. Lời kết
Tiêu chuẩn phân loại Gout ACR/EULAR 2015 đã đặt ra một nền tảng vững chắc trong chẩn đoán gout, kết hợp các tiến bộ trong xét nghiệm và hình ảnh học để nâng cao hiệu quả chẩn đoán. Sự phát triển liên tục của các hướng dẫn EULAR/ACR gần đây mang lại công cụ mạnh mẽ hơn cho các bác sĩ trong việc quản lý bệnh lý này.
Tài liệu chi tiết về tiêu chuẩn này có thể tham khảo trên trang Annals of the Rheumatic Diseases tại liên kết sau: BMJ Arthritis & Rheumatology
Nguồn Tham Khảo
- American College of Rheumatology (ACR)
- European League Against Rheumatism (EULAR)
- RheumNow, Rheumatology.org, EULAR.org
- Neogi T., et al. 2015 Gout Classification Criteria: An American College of Rheumatology/European League Against Rheumatism Collaborative Initiative. Arthritis Rheumatol. 2015.
- EULAR Guidelines 2023: Updates on Gout Diagnosis and Management
