Bilirubin toàn phần là một thước đo quan trọng trong xác định tình trạng sức khỏe gan của con người. Nó phản ánh mức độ tổn thương gan và có thể là dấu hiệu cho nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Bài viết này sẽ cung cấp những kiến thức cần thiết về bilirubin toàn phần và nguyên nhân khiến nó tăng cao.
1. Bilirubin toàn phần là gì ?
Bilirubin toàn phần là một chỉ số xét nghiệm máu được sử dụng để đánh giá mức độ bilirubin có trong huyết thanh. Bilirubin là một chất màu vàng cam được tạo ra từ quá trình phân hủy hồng cầu cũ và các chất khác trong gan. Nó được chuyển đến gan và sau đó tiếp tục vào mật để sau đó được đào thải ra khỏi cơ thể thông qua phân.
Bilirubin toàn phần bao gồm bilirubin trực tiếp và bilirubin gián tiếp. Khi bilirubin toàn phần tăng cao, nó có thể cho thấy sự cản trở trong việc tiếp nhận, chuyển hóa hoặc tiết ra bilirubin, có thể gây ra các vấn đề về chức năng gan hoặc các vấn đề khác liên quan đến hệ thống mật.
Việc đo bilirubin toàn phần thông qua xét nghiệm máu giúp bác sĩ đánh giá chức năng gan và mật, đặc biệt trong việc chẩn đoán và theo dõi các bệnh liên quan đến gan và mật như xơ gan, viêm gan, và xơ mật.
2. Chức năng và quá trình hình thành bilirubin
– Chức năng chính của bilirubin
Chức năng chính của bilirubin là loại bỏ chất thải từ quá trình phân hủy hồng cầu cũ và một số chất khác trong cơ thể.
Bilirubin cũng có vai trò trong việc bảo vệ các tế bào khỏi các chất oxy hóa. Nó có khả năng chống oxi hóa và có tác dụng chống vi khuẩn. Bilirubin có thể ngăn chặn sự tăng sinh của vi khuẩn và giảm khả năng chúng gắn kết vào các tế bào.
Ngoài ra, bilirubin còn tham gia vào các quá trình sinh hóa khác trong cơ thể, bao gồm việc điều chỉnh sự phân hủy các chất khác, sự tạo thành và phân bố cholesterol, và sự tạo thành axit biliar để hỗ trợ quá trình tiêu hóa và hấp thụ chất béo.
– Quá trình hình thành bilirubin
Quá trình hình thành bilirubin bắt đầu khi các hồng cầu cũ trong cơ thể được phá vỡ. Khi hồng cầu cũ bị phá hủy, hợp chất hemoglobin bên trong chúng được giải phóng. Hemoglobin sau đó được chuyển đổi thành biliverdin thông qua một quá trình gọi là phân hủy hemoglobin. Quá trình này xảy ra chủ yếu trong gan.
Biliverdin tiếp tục được chuyển đổi thành bilirubin thông qua một quá trình khác, được gọi là chuyển đổi biliverdin thành bilirubin. Quá trình này xảy ra trong gan và được thực hiện bởi một enzym gọi là biliverdin reductase. Bilirubin sau đó được liên kết với albumin trong máu và được vận chuyển đến gan để tiếp tục quá trình chuyển hóa và tiết ra.
Trong gan, bilirubin được chuyển đổi thành bilirubin liên kết và bilirubin không liên kết. Bilirubin không liên kết (còn được gọi là bilirubin tự do – bilirubin gián tiếp) là dạng không tan trong nước và không thể đào thải trực tiếp ra ngoài cơ thể. Nó được liên kết với một loại đường gọi là glucuronid để tạo thành bilirubin liên kết (còn được gọi là bilirubin không còn độc – bilirubin trực tiếp). Bilirubin liên kết có thể được tiết ra vào mật và sau đó được đào thải ra khỏi cơ thể thông qua phân.
3. Nguyên nhân tăng bilirubin toàn phần
Có nhiều nguyên nhân có thể gây tăng bilirubin toàn phần. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:
- Viêm gan do virus: Các bệnh như viêm gan virus B, viêm gan virus C có thể gây viêm gan mãn tính và làm tăng bilirubin toàn phần.
- Viêm gan: Bên cạnh nguyên nhân do virus hoặc vi khuẩn, việc sử dụng rượu, bia, thuốc lá, chất gây độc cũng có thể gây viêm gan. Viêm gan gây tổn thương gan và làm giảm khả năng chuyển hóa bilirubin, dẫn đến tăng bilirubin toàn phần trong máu.
- Xơ gan: Xơ gan là một tình trạng mà các tế bào gan bị tổn thương và thay thế bằng mô sẹo. Điều này làm giảm khả năng gan chuyển hóa và tiết ra bilirubin, dẫn đến tăng bilirubin toàn phần trong máu.
- Các bệnh lý khác của gan: Các bệnh lý khác như ung thư gan, tắc nghẽn mật, gan nhiễm mỡ có thể gây tăng bilirubin toàn phần do ảnh hưởng đến chức năng gan.
- Dị tật gan: Một số dị tật gan như bệnh Gilbert, Crigler-Najjar, Rotor, Dubin-Johnson có thể làm tăng bilirubin toàn phần do khả năng gan tiếp nhận, chuyển hóa và tiết ra bilirubin bị ảnh hưởng.
- Thuốc gây độc gan: Sử dụng một số loại thuốc gây độc gan như paracetamol, thuốc trị ung thư, thuốc chống coagulation có thể làm tăng bilirubin toàn phần do tác động tiêu cực lên chức năng gan.
Đây chỉ là một số nguyên nhân phổ biến gây tăng bilirubin toàn phần do gan. Việc xác định nguyên nhân cụ thể trong trường hợp cụ thể cần được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa.
4. Triệu chứng và biểu hiện khi bilirubin tăng cao
Khi bilirubin tăng cao trong cơ thể, có thể xuất hiện một số triệu chứng và biểu hiện. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến khi bilirubin tăng cao:
- Da và mắt vàng (icterus): Đây là triệu chứng phổ biến nhất khi bilirubin tăng cao. Da và mắt có màu vàng do bilirubin không thể được tiết ra khỏi cơ thể một cách hiệu quả.
- Mệt mỏi và suy giảm năng lượng: Bilirubin tăng cao có thể gây ra mệt mỏi, suy giảm năng lượng và cảm giác yếu đuối.
- Chán ăn và mất cân: Một số người có thể mất cảm giác ngon miệng, chán ăn và suy giảm cân nhanh chóng khi bilirubin tăng cao.
- Nổi mề đay và ngứa da: Một số người có thể trải qua ngứa da và nổi mề đay khi bilirubin tăng cao. Đây là do sự tích tụ của bilirubin trong da và kích thích các dây thần kinh.
- Nước tiểu màu nâu sẫm hoặc màu vàng: Bilirubin có thể tiết ra qua niệu quản và dẫn đến sự thay đổi màu sắc của nước tiểu.
- Dễ chảy máu và chảy máu nhiều hơn: Bilirubin tăng cao có thể làm giảm chức năng đông máu và dẫn đến chảy máu dễ và chảy máu nhiều hơn.
- Rối loạn tiêu hóa: Một số người có thể trải qua triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy hoặc táo bón khi bilirubin tăng cao.
Lưu ý rằng các triệu chứng và biểu hiện khi bilirubin tăng cao có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể và mức độ tăng bilirubin. Việc chẩn đoán và điều trị nên được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa.
5. Lời kết
Phòng khám chuyên khoa – Công ty CP Bệnh Viện Gan Tâm Đức hy vọng rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân tăng bilirubin toàn phần và tầm quan trọng của việc chăm sóc gan.
Việc theo dõi sức khỏe gan đều đặn cùng với khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để phòng ngừa và điều trị các vấn đề liên quan đến gan một cách hiệu quả. Nếu bạn gặp bất kỳ dấu hiệu bất thường nào của cơ thể, hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.
